Có nhiều yếu tố dẫn đến TMNTQ đó là: di truyền, những người có cha mẹ bị bệnh tim mạch dễ bị cơn TMNTQ. Người trên 55 tuổi, nam mắc nhiều hơn nữ. Những đối tượng nguy cơ cao mắc TMNTQ là người béo phì, người mắc các bệnh như: tăng huyết áp, bệnh van tim, suy tim, tiểu đường, cholesterol máu cao, hút thuốc lá, sử dụng ma túy…
TMNTQ thực chất là cơn tai biến mạch máu não hồi phục nhanh, thời gian hồi phục từ vài phút đến vài giờ, tối đa là 1 ngày và không để lại dấu hiệu yếu liệt. Đáng ngại hơn cả là khoảng 40% người từng TMNTQ sẽ gặp phải một cơn đột quỵ. TMNTQ là tình trạng lưu lượng máu lên não giảm nên không cung cấp đủ ôxy và dưỡng chất cần thiết cho một số vùng của não.
Cơn TMNTQ thường xảy ra đột ngột trong khoảng thời gian ngắn do sự lưu thông của máu trong động mạch bị giảm vì động mạch bị hẹp, bị co thắt hoặc bị tắc nghẽn do một cục máu đông từ tim hay một mảng vữa xơ từ động mạch lớn lưu thông đến một mạch máu nhỏ ở não. Những trường hợp tắc nghẽn này rất dễ xảy ra vì hệ thống mạch máu não phần lớn là mạch máu tận, rất nhỏ và dễ bị tổn thương.
Cơn TMNTQ được xem là dấu hiệu cảnh báo quan trọng của đột quỵ.
Biểu hiện của cơn TMNTQ
Mỗi vùng của não được nuôi dưỡng bằng một mạch máu riêng, nếu các mạch máu này bị hẹp hoặc bị bít tắc, làm giảm sự tưới máu cho phần não mà mạch máu chi phối sẽ gây rối loạn chức năng của vùng não đó. Hơn nữa, mỗi phần của não lại chi phối một bộ phận của cơ thể: về vận động, cảm giác, về ngôn ngữ, về 6 giác quan… Vì vậy khi một vùng não bị tổn thương sẽ xuất hiện triệu chứng ở cơ thể mà vùng não chi phối như: Vùng vận động của não bị tổn thương thì bệnh nhân bị liệt.
Vùng ngôn ngữ bị tổn thương thì bệnh nhân nói ngọng hoặc không nói được nữa… Tùy vào mức độ thiếu máu và chức năng của các tế bào não mà mạch máu đó nuôi dưỡng, cơ thể sẽ gặp phải những triệu chứng khác nhau như yếu liệt tay chân, méo miệng, khó nói, nói đớ, tê nửa người, choáng váng, hoa mắt, chóng mặt… Ngoài ra, còn có một số triệu chứng khác như giảm khả năng tập trung, các trục trặc về trí nhớ cho đến những triệu chứng nghiêm trọng như rối loạn nhận biết, mất trí nhớ kiểu Alzheimer…
Não là tổ chức tiêu thụ nhiều ôxy nhất khi hoạt động và rất nhạy cảm với tình trạng thiếu ôxy. Nếu thiếu dưỡng khí trong 4 -5 phút, các tế bào não đã bị huỷ hoại không phục hồi được nữa. Nếu sự tưới máu chỉ giảm trong một thời gian ngắn chưa làm chết các tế vào thần kinh thì triệu chứng chỉ thoáng qua.
Trường hợp mạch máu bị tắc nghẽn hoàn toàn thì các tế bào thần kinh bị tổn thương vĩnh viễn, các triệu chứng trở thành di chứng vĩnh viễn của tai biến mạch máu não. Trong một vài trường hợp, cơn TMNTQ diễn biến từ từ, một số lại tiến triển rất nhanh. Tai biến mạch máu não thường dài hơn cơn TMNTQ, phản ánh tình trạng tổn thương vĩnh viễn và rất nặng.
TMNTQ xuất hiện khá phổ biến, nhưng không phải ai cũng ý thức được mức độ nghiêm trọng của tình trạng này, đến khi bị tai biến thật sự thì đã trễ. Dấu hiệu của cơn TMNTQ xuất hiện đột ngột khi bệnh nhân đang sinh hoạt bình thường như: bất tỉnh, nhức đầu, yếu nhẹ hoặc liệt nửa người, nói ngọng hay không nói được, một mắt hoặc cả hai mắt bỗng không nhìn thấy, tự nhiên mất thăng bằng, chóng mặt, đi hay đứng không vững…
Các dấu hiệu trên chỉ kéo dài khoảng 1-10 phút, hiếm khi kéo dài quá 1 giờ. Khi triệu chứng kéo dài quá 1giờ được xem như bệnh nhân bị tai biến mạch máu não, khi đó não đã bị tổn thương vĩnh viễn.
Nên làm gì khi bị TMNTQ?
Mặc dù cơn TMNTQ thường chỉ kéo dài vài phút, sau đó sẽ hết nhưng tình trạng này nên được đánh giá như một cấp cứu khẩn cấp về tai biến mạch máu não để cố gắng ngăn ngừa sự tái phát. Cơn TMNTQ có thể xảy ra một hoặc nhiều lần, dẫn đến tai biến mạch máu não thực sự. Khi cơn TMNTQ mới xảy ra, người bệnh cần được ở trong tình trạng nghỉ ngơi (nằm trên mặt phẳng sao cho máu đến não dễ dàng nhất).
Không nên hoạt động mạnh hay có cảm xúc mạnh để phòng ngừa tai biến mạch máu não thực sự. Sau đó cần gọi cấp cứu hay chuyển bệnh nhân đến cơ sở y tế gần nhất để khám, làm các xét nghiệm để loại trừ tai biến mạch máu não và điều trị khẩn cấp.
Việc xử lý, thăm khám và điều trị giải quyết cục máu đông chỉ mang lại hiệu quả tốt nhất trong 3 – 4 giờ đầu. Bệnh nhân có thể phục hồi hoàn toàn trong vài phút hay trong khoảng 1 giờ. Nhưng cần lưu ý rằng bệnh nhân có thể bị tái phát nhiều lần và dẫn tới tai biến mạch máu não với các biểu hiện hôn mê và liệt nửa người vĩnh viễn, thậm chí có thể tử vong.
Xem thêm : Top 10 thuốc bổ não tốt nhất của Mỹ
