Cải thiện bữa ăn gia đình

Bữa ăn gia đình rất quan trọng vì ảnh hưởng đến sức khoả của toàn gia đình. Gia đình được ăn uống tốt thì sức khỏe của cả gia đình được đảm bảo. Trẻ em không bị suy dinh dưỡng, người lớn đã có sức khoẻ, lao động có năng suất, đảm bảo có thu nhập để nuôi sống gia đình.

I.  Xây dựng ô dinh dưỡng để cải thiện bữa ăn ở các gia đình nông thôn

Bữa ăn gia đình là dịp tập hợp mọi người trong gia đình, là thời điểm mà mọi người trong gia đình mong đợi để được ăn những món ăn quen thuộc, để được chia sẻ những niềm vui. Bữa ăn là chất keo gắn bó mọi thành viên trong gia đình lại với nhau. Cho nên cần hết sức tránh mắng mỏ, nhiếc móc con cái trong bữa ăn, tránh trút những lời nói bực tức, bất đồng giữa bố mẹ lên đầu con cái trong bữa ăn. “Trời đánh còn tránh bữa ăn”, cần nhớ khi mọi người trong gia ðình ngồi vào bữa ăn không còn thấy hứng thú nữa, chất keo của bữa ăn đã mất hiệu lực kết dính thì đó cũng là dấu hiệu báo sớm nguy cơ tan rã của gia đình.

Củng cố và cải thiện bữa ăn gia đình đang là một yêu cầu cấp bách vì sức khỏe, sự an toàn và hạnh phúc của các gia đình. Muốn cải thiện bữa ăn gia đình, mọi người trong gia đình đều phải có ý thức đóng góp vào tạo nguồn thực phẩm cho bữa ăn.

Ở nông thôn, mọi người trong gia đình, người lớn, trẻ em, cụ già đều có thể góp sức vào xây dựng ô dinh dưỡng để có thêm nguồn thực phẩm bổ sung cho bữa ăn hằng ngày. Ô dinh dưỡng là các hoạt động trồng trọt, chăn nuôi nhằm mục tiêu cung cấp thực phẩm bổ sung hằng ngày cho bữa ăn gia đình bằng cách tận dụng các mảnh đất thừa ở bờ ao, đầu nhà, góc vườn, quanh bếp, những khoảng đất trống giữa những hàng cây lâu niên mới trồng, chưa khép tán. Ðây là rau ngót làm hàng rào quanh vườn, là mấy luống rau cải gần ao; bụi chuối, cây ổi, cây chanh trên bờ ao, bè rau muống trên mặt ao, là giàn gấc, giàn mướp, giàn bầu, giàn đậu ván, giàn hoa lý ở trước nhà, ở trên ao, ở trên đường từ cổng vào. Ðây là cây bưởi ở đầu nhà, mỗi năm 2 tháng liền cung cấp hương quê thơm mát, thanh khiết, nhẹ nhàng. Ðây là hai đôi chim câu hàng tháng cung cấp chim ra ràng cho gia đình nấu cháo và chuồng gà, chuồng vịt cạnh bếp, trên mặt ao hằng ngày cung cấp trứng bồi dưỡng cho trẻ em, người già, phụ nữ có thai hoặc đang cho con bú. Ðây cũng là các loại rau gia vị, rau thơm, tía tô, kinh giới, xương xông, mùi tàu, rau răm, hành, hẹ, các loại củ tỏi, gừng, riềng, nghệ trồng dưới tán cây, ở góc vườn, ở bờ ao, cạnh bể nước, các loại rau củ gia vị là những sản phẩm giàu kháng sinh thực vật, giàu vitamin và khoáng chất, giàu hương liệu kích thích ăn ngon miệng. Những cây gia vị này được khuyến khích trồng từ thời nhà Trần để vừa có rau ăn, vừa có thuốc sẵn tại nhà để chữa các bệnh thường gặp, tránh bị lệ thuộc vào thuốc bắc. Truyền thống này đến nay nhiều gia đình ở nông thôn vẫn còn giữ được. Ðây cũng là một nét độc đáo kết hợp ăn với thuốc, nông nghiệp với y tế của dân tộc ta.

Ô dinh dưỡng còn thể hiện tình yêu quí đất nước của dân tộc ta, tinh thần lao động cần cù, chịu khó của nhân dân ta, coi tấc đất là tấc vàng. Ðây là nguồn tài nguyên bền vững, không bị hao hụt trong quá trình khai thác và có sức tái tạo vô hạn. Ô dinh dưỡng là mô hình sinh động nhất của chiến lược tái sinh. Không để một mảnh đất nào, dù nhỏ, mà không được sử dụng. Không để một tia sáng mặt trời nào chiếu xuống trái đất mà không được khai thác.

Ô dinh dưỡng hằng ngày cung cấp rau quả tươi, trứng tươi, cá tươi tại chỗ cho bữa ăn gia ðình, được đảm bảo an toàn tuyệt đối vì rau không bị bón nhiều phân đạm, không bị phun nhiều hóa chất trừ sâu, không bị tưới bằng phân tươi có nhiễm giun và vi trùng gây bệnh hoặc nước tưới có pha nước thải công nghiệp có nhiều kim loại nặng độc, thịt cũng được đảm bảo không có hóa chất tăng trọng. Các gia ðình ở nông thôn cần tận dụng mọi mảnh đất thừa quanh bếp, quanh nhà để xây dựng ô dinh dưỡng. Các gia đình ở thành phố tuy không có đất, cũng nên tận dụng mọi khoảng không cho phép làm vườn treo, đặt chậu cảnh trồng các loại cây gia vị thuốc, thêm màu xanh và hương vị cho cuộc đời.

II. Đánh giá bữa ăn gia đình

Không thể tổ chức bữa ăn gia đình hợp lý nếu không có hiểu biết về nhu cầu dinh dưỡng của cơ thể và giá trị dinh dưỡng của các thực phẩm. Ðiều quan trọng trước mắt là học ngay cách đánh giá xem bữa ăn của gia đình nhà ta ăn có hợp lý không, có đủ dinh dưỡng không. Trước hết cần xem mọi thành viên trong gia đình ăn có đủ no không? Nếu ăn no, người lớn giữ được cân, trẻ em tăng cân đều đặn. Như vậy là bữa ăn gia đình đã đảm bảo đủ số lượng.

Về mặt chất lượng của bữa ăn thì không thể chỉ dựa vào thịt cá mà cần xem các món ăn bầy trên mâm. Gia đình có thể làm nhiều hoặc ít món nhưng cơ bản ngoài cơm, bữa ăn phải có món rau là món cung cấp các chất khoáng, vitamin là các chất dinh dưỡng rất cần thiết đối với cơ thể. Rau còn cung cấp chất xơ giúp thải bỏ khỏi cơ thể các chất độc, tồn đọng ở ống tiêu hóa và góp phần chống táo bón. Các cụ ta thường mời khách ở lại ãn bữa “Cõm rau” với gia ðình. Nhà có giỗ, có đám cưới cũng lòng thành mời mọi người ăn bữa “cơm rau”. Rau là món ăn không thể thiếu ðược trong bữa ăn hằng ngày và kể cả trong các bữa cỗ.

Bữa ăn nào cũng phải có món ăn giàu đạm, béo. Chất đạm là vật liệu xây dựng rất cần cho cơ thể trẻ đang trong thời kỳ phát triển. Chất béo là nguồn cung cấp năng lượng quan trọng và giúp tạo ra các món ăn ngon. “Ðẹp vàng son, ngon mật mỡ”. Món ăn giàu đạm béo gồm đậu phụ, vừng, lạc, thịt, cá trứng sữa. Ðậu, vừng, lạc là thức ăn nguồn thực vật giá rẻ, bổ và dễ tiêu.

Thịt rất bổ nhưng trong lúc tiêu hóa cần ăn nhiều rau để có chất xơ cuốn lấy các chất không có lợi cho cơ thể của thịt, nhanh chóng đẩy ra ngoài cơ thể. Nước ta có nguồn cá và thuỷ sản phong phú, cho nên chỉ ăn thịt ở mức vừa phải mà lấy cá, tôm, cua… là nguồn đạm động vật chính. Không cần cầu kỳ, ăn những loại cá to trong bữa ăn hằng ngày, chỉ cần cá nhỏ, giá rẻ, kho hai lửa cho nhừ, ăn được cả xương. Ăn như vậy vừa có đạm, béo vừa có can xi rất cần cho trẻ em ðang tuổi phát triển và người cao tuổi đề phòng bệnh  loãng xương.

Trong bữa ăn còn cần có món canh bổ sung nước và các chất dinh dưỡng. Ðơn giản có nước rau. Canh có nhiều loại canh rau, canh dưa, canh cua, cá, tôm, thịt… Ăn phải đi đôi với uống. Bữa ăn kết thúc phải có nước uống, nước trắng hoặc nước chè và có món ngọt tráng miệng, tốt nhất là quả chín. Các món ăn ngon ở Việt Nam thường là các món ăn hỗn hợp nhiều loại thực phẩm và có nhiều gia vị kích thích ăn ngon miệng.