Cơn thiếu máu não thoáng qua: cảnh báo và cơ hội ngăn ngừa đột quỵ 2012

Ngày nắng đẹp, đang đi bỗng cái tay thân yêu lâu nay lại rũ xuống và không cảm giác gì nữa. Ôi, cơ thể ta hay cơ thể ai? Sau đó, ơn trời, nó lại bình thường. Mừng quá! Chứng gì vậy?

Cơn thiếu máu não thoáng qua là gì?

Cơn thiếu máu não thoáng qua là mất chức năng não đột ngột nhưng hồi phục hoàn toàn trong vòng 24 giờ. Thường thường, cơn thiếu máu não thoáng qua không kéo dài quá một giờ dù định nghĩa là tình trạng tê, liệt một phần cơ thể kéo dài cho đến dưới 24 giờ.

Tỷ lệ mới mắc ước tính 0,1%. Hằng năm, cơn thiếu máu não xảy ra ở  200-500 ngàn người Mỹ và ở 150 ngàn người Anh.

Hình 1. Nguyên nhân gây cơn thiếu máu não thoáng qua.

Mối nguy

Khi bị thiếu máu não thoáng qua, 5% sẽ bị đột quỵ vào ngày thứ hai và 11% bị đột quỵ vào ngày thứ 11 và 1/3 trường hợp cuối cùng sẽ bị đột quỵ mà trong đó khoảng một nửa bị đột quỵ trong vòng một năm.

Cơn thiếu máu não thoáng qua chính là dấu hiệu cảnh báo đột quỵ hoặc còn gọi là đột quỵ nhỏ.

Cơn thiếu máu não thoáng qua đối với bệnh lý mạch máu não nguy hiểm giống như cơn đau thắt ngực không ổn định đối với bệnh lý mạch máu tim vậy.

Tại sao xảy ra cơn thiếu máu não thoáng qua?

Cơn thiếu máu não thoáng qua là do ngưng trệ tạm thời máu nuôi dưỡng phần não liên quan (Hình 1).

Cơn xảy ra trung bình là một phút.

Điểm khác biệt cơ bản giữa thiếu máu não thoáng qua và đột quỵ là trong thiếu mãu não thoáng qua thì não không bị hư hại gì mà chỉ là thiếu máu nuôi dưỡng cấp thời mà thôi.

Cơn thiếu máu não thoáng qua biểu hiện như thế nào?

Triệu chứng giống như đột quỵ nhưng sau đó mất đi như thể liệt giả vờ.

Các triệu chứng thường gặp là:

• Yếu một tay hoặc một chân hoặc cả tay và chân cùng bên làm người bệnh đi khó khăn: đi loạng choạng, mất thăng bằng hoặc không phối hợp các động tác được hoặc ngã khuỵu. Rối loạn cảm giác kiểu kiến bò hoặc tê cóng một bên cơ thể.
• Yếu một bên cơ mặt, miệng méo.
• Nói khó khăn: nói đớ, nói không nói trọn câu đơn giản hoặc hoàn toàn không nói được.
• Nhìn khó khăn: mắt mờ hoặc mù một bên hoặc nhìn thấy hình đôi.
• Nhức đầu dữ dội.
• Chóng mặt.
• Mất ý thức: người bệnh sững sờ, không biết gì.

Nguyên nhân cơn thiếu máu não thoáng qua?

Cơn thiếu máu não thoáng qua xảy ra là do tắc mạch máu não tạm thời bởi mảng xơ vữa hoặc huyết khối nơi khác đến.

Khi nào cần đi khám?

Phải đi khám ngay. Chỉ có thầy thuốc khám mới phân định được đâu là cơn thiếu máu não thoáng qua đâu là đột quỵ mà thôi. Cơn thiếu máu não thoáng qua sẽ mất đi nhưng là cơ hội để người bệnh điều trị nhằm ngăn chặn đột quỵ xảy ra.

Những ai dễ bị cơn thiếu máu não thoáng qua?

Giống đột quỵ, cơn thiếu máu não thoáng qua thường xảy ra ở người:

ü  Tuổi từ 50 trở lên.

ü  Bị tăng huyết áp.

ü  Cholesterol máu cao.

ü  Hút thuốc lá.

ü  Đái tháo đường.

ü  Hẹp động mạch cảnh.

ü  Bệnh tim mạch như suy tim, dị tật tim, viêm cơ tim, loạn nhịp tim.

ü  Béo phì, chỉ số khối cơ thể từ 25 kg/m² (tính bằng cách lấy cân nặng đơn vị là kilogam chia cho chiều cao bình phương với đơn vị là mét) trở lên.

ü  Trước đây bị đột quỵ hoặc cơn thiếu máu não thoáng qua hoặc rung nhĩ hoặc bệnh mạch vành hoặc động mạch ngoại biên.

ü  Gia đình có người bị bệnh mạch máu não, bệnh mạch vành hoặc động mạch ngoại biên trước tuổi 60.

Điều trị như thế nào?

Điểm mấu chốt trong chữa trị cơn thiếu máu não thoáng qua chính là điều trị nguyên nhân nền tảng-các yếu tố làm cho dễ bị thiếu máu não thoáng qua, gọi là yếu tố nguy cơ.

Chữa trị cơn thiếu máu não thoáng qua là lâu dài.

Làm sao ngăn ngừa cơn thiếu máu não thoáng qua?

Kiểm soát các yếu tố nguy cơ của mình và thực thi lối sống khoẻ mạnh là cách thức tốt nhất để ngăn ngừa cơn thiếu máu não thoáng qua.

ü  Bỏ hút thuốc hoặc không hút thuốc.

ü  Giữ cân nặng chuẩn thông qua ăn uống lành mạnh như ăn lạt, ăn nhiều rau, trái cây và cá, ăn ít mỡ động vật. Cân nặng chuẩn là ở mức 18,5 – 24,9 kg/m².

ü  Uống rượu bia chừng mực. Rượu bia vừa gây đột quỵ vừa có tác dụng ngăn ngừa đột quỵ.Uống quá nhiều hoặc uống rượu mạnh làm huyết áp tăng cao và gây ra đột quỵ do xuất huyết hoặc thiếu máu cục bộ. Tuy nhiên, uống rượu bia từ ít đến trung bình làm tăng HDL cholesterol (loại cholesterol có lợi) và giảm đông máu.

ü  Thể dục vừa sức mỗi 30 phút hằng ngày như đi bộ nhanh, chạy chậm, đạp xe, bơi.

ü  Kiểm soát kích xúc tâm thể (stress). Kích xúc tâm thể có thể gây tăng huyết áp tạm thời (mối nguy của đột quỵ do xuất huyết) hoặc gây tăng huyết áp thực sự ngoài ra có thể làm máu dễ đông (gây đột quỵ do thiếu máu cục bộ). Sống lành mạnh, thể dục và thư giãn sẽ giúp kiểm soát được kích xúc tâm thể.

ü  Kiểm soát tình trạng bệnh như cơn thiếu máu não thoáng qua, tăng huyết áp, đái tháo đường, loạn mỡ máu, chữa trị sau nhồi máu cơ tim, bệnh tim mạch, rung nhĩ.

ü  Thuốc dự phòng. Tùy căn nguyên mà thầy thuốc sẽ chỉ định thuốc phù hợp nhằm ngăn cơn thiếu máu não thoáng qua như thuốc ngăn ngừa máu vón cục.

Vậy, để nửa người không rơi rụng thoáng qua, để cơ thể ta là của ta thì hãy thực thi lối sống lành mạnh đồng thời chữa trị ngay từ ban đầu các trục trặc của hệ thống tim mạch và khi đã bị thiếu máu não thoáng qua thì hãy tuân thủ trị liệu tích cực để thân thể nguyên vẹn.

Thực tế 70% nạn nhân không nhận biết cơn thiếu máu não thoáng qua.

Thắc mắc khả dĩ

Thạc sỹ Đào Duy An
Trưởng Phòng khám Sông Trà